Hiroszima i jej siostry

Projekt wstępny opracowało OKB-1 pod koniec 1955 – pierwszej połowie 1956 r. Dalsze prace projektowe przejęło SKB-385 pod kierownictwem W. P. Makiejewa¹⁰. Wiodącym konstruktorem rakiety został L. M. Miłosławski. Obok biura Makiejewa w pracach uczestniczyły również inne biura konstrukcyjne. Aparaturą systemu kierowania lotem rakiety zajmowało się SKB-626 ze Swierdłowska pod kierunkiem N. A. Semichatowa. Silniki rakiety – podobnie jak w przypadku R-11FM projektowało KB-2 NII-88 z A. M. Isajewem na czele. Natomiast projekt wyrzutni rakietowych przygotowywało CKB-34 pod kierunkiem E. F. Rudiaka.

Projekty systemu kierowania i samej rakiety były gotowe odpowiednio w drugim i trzecim kwartale 1957 r. W grudniu następnego roku rozpoczęły się próby silników rakiety. Próby w locie rakiety zaczęły się z rocznym opóźnieniem w czerwcu 1959 roku¹¹.

Udało się je zakończyć w marcu 1960 roku na poligonie Kapustin Jar. Dalsze próby odbywały się już z pokładu okrętu podwodnego projektu 629 ze składu Floty Północnej. Zakończono je w sierpniu 1960r. Łącznie wystrzelono 19 rakiet na poligonie (w tym 15 udanie) i 13 z okrętu podwodnego (w tym 11 udanie). Rakieta R-13 była jednostopniową rakietą balistyczną z oddzielającą się w końcowym odcinku lotu głowica bojową z inercyjnym systemem kierowania. Głowica bojowa wyposażona w specjalny ładunek termojądrowy, miała cylindryczny korpus, którego przednia część miała formę stożka, a tylna zakończona była stożkowym “kołnierzem”. W celu stabilizacji głowicy bojowej w czasie lotu, już po oddzieleniu się od korpusu rakiety, na “kołnierzu” umieszczono lotki. Oddzielenie głowicy bojowej od reszty rakiety odbywało się za pomocą urządzenia prochowego.

Dla poprawienia stateczności rakiety w locie część ogonową zaopatrzono w cztery stabilizatory. Silnik rakiety S 2713 wyposażono w pięć komór: jedną centralną, nieruchomą i cztery ruchome. Zastosowanie ruchomych komór spalania w charakterze urządzeń sterujących, pozwoliło wyeliminować grafitowe stery i uzyskać oszczędności na ciężarze. Silnik pracował na paliwo ciekłe TG-02 składające się z mieszanki ksylidyny i trójetyloaminy oraz z utleniacza AK-27J¹².

Komponenty paliwa były bardzo toksyczne co wymagało specjalnych warunków ochrony przy pracy z nimi. Po zetknięciu się ze sobą komponenty momentalnie zapalały się. Dlatego napełnianie rakiety utleniaczem odbywało się na brzegu – przed załadunkiem rakiety na okręt. Tankowanie paliwa odbywało się już na okręcie z jego zbiorników. Jedną z ważniejszych zmian było zastosowanie w silniku pompy turbinowej co pozwoliło wielokrotnie obniżyć ciśnienie w zbiornikach paliwa i radykalnie zmniejszyć ich wagę w porównaniu z ciśnieniowym systemem podawania paliwa w rakiecie R-11FM.

Specjaliści CKB szczególną uwagę zwrócili na podwyższenie niezawodności konstrukcji z punktu widzenia zabezpieczenia codziennej i bojowej eksploatacji. Dlatego zastosowali bardzo niezawodny schemat jej mocowania czterema uchwytami (rakieta znajdowała się jakby w “gorsecie”). Ponadto wprowadzono szereg blokad, które uniemoliwiały przeprowadzenie nieprzewidzianej procedurą operacji.

System D-2 z wyrzutniami startowymi SM-60 oraz rakietę R-13 przyjęto za uzbrojenie odpowiednią uchwała R. M. ZSRR – 13 października 1960 r. Nosicielami tego systemu obok okrętów typu Hotel były również okręty typu Golf (projekt 629). Kompleks D-2 znajdował się na wyposażeniu okrętów podwodnych 13 lat. W tym czasie przeprowadzono 311 startów rakiety R-13 z tego 225 udanych (w ostatnich 5 latach odsetek udanych startów osiągnął 90%)¹³. Czas przygotowania rakiet do startu wynosił ok. 60 min. Rakiety mogły startować co 4 minuty. Czas startu od momentu wynurzenia okrętu nie przekraczał 12 minut. Okręt mógł wypuścić swoją śmiercionośną broń przy stanie morza do 50B. Prędkość w czasie tej operacji nie przekraczała 15 węzłow¹⁴.

————————-

¹⁰ nastąpiło to 31 sierpnia 1956 r.

¹¹ powodem tego był brak mocy przerobowych Zakładu nr 385 i przeciążenie inną produkcją Zakładu nr 66, a także młody i niedoświadczony zespół projektów biura Makiejewa.

¹² Szirokorad A. B., Orużijie otieczestwiennego fłota 1945-2000, Mińsk-Moskwa 2001, s. 383. 13. Kutowoj E. M., Sieriebrow P. M., Kołłakow W. P., Ballistyczeskije rakiety podwodnych łodok, “Tajfun” 1999 nr 1, s. 24.

¹³ i ¹⁴ Apanasienko W., Morskije rakietnyje strategiczeskije sistemy pierwogo pokolenija, “Morskoj Sbornik” 1998 nr 11, s. 45.