Baza Kriegsmarine w Świnujściu
Marine Flakschule
We wrześniu 1941 w Świnoujściu powstała Szkoła Przeciwlotnicza Marynarki (Marine Flakschule I). Składała się z 7 oddziałów szkolnych. W październiku 1943 r. przeformowana została w 8 oddzielnych szkół podporządkowanych Dowództwu Morskiej Obrony Plot i Szkoły Artylerii Nadbrzeżnej (HK Flak – Hoherer Kommandeur der Marine Flugabwehr und der Kustenartillerieschule).
- Marine Flakschule I (Swinemunde)10 – Szkoliła kadetów w obsłudze dział przeciwlotniczych na okrętach marynarki m.in. na okręcie szkoleniowym Mars.
- Marine Flakschule III (Misdroy-Międzyzdroje/Janogrod) – Szkoliła w obsłudze lekkich działek przeciwlotniczych lądowych i okrętowych.
- Marine Flakschule IV (Neuendorf na Wyspie Uznam) – Szkoliła kadetów w urządzeniach nasłuchowych m.in. w generatorach nasłuchu “Horch”.
- Marine Flakschule V (Swinemunde) – Szkolenie w obsłudze stacji radiolokacyjnych.
- Marine Flakschule VI (Uckeritz) – Od października 1944 funkcjonowała w Uckeritz na Wyspie Uznam. Zajmowała się szkoleniem technicznym personelu artylerii przeciwlotniczej.
- Marine Flakschule VII (Swinemunde) – Szkoliła w obsłudze dział pokładowych przyszłe załogi okrętów podwodnych.
- Marine Flakschule VIII (Zempin – wyspa Uznam) – Szkoliła obsługę ciężkich lądowych dział przeciwlotniczych (88, 105 i 128 mm).
Stacje radiolokacyjne
Wchodziły one zarówno w skład obrony przeciwlotniczej bazy jak i w system szkolenia operatorów i personelu technicznego. Obsługę stacji radiolokacyjnych stanowił wyspecjalizowany personel marynarki m.in. z Oddziału Namierzania “Pomorze” (Marinepeilabteilung Pommern) oraz oddziały Luftwaffe. Poza wymienionymi poniżej o środkami radiolokacyjnymi11, istniały także dwa oddziały obsługiwane przez personel Luftwaffe (w całości?). Pierwszy zlokalizowany na wyspie Uznam w rejonie miejscowości Heringsdorf oraz drugi na wydmach Świnoujścia (pomiędzy baterią “Henningen” a bateria zaporowa)12.
- Ośrodek szkolny radiolokacji – Został zlokalizowany koło obecnej granicy polsko-niemieckiej. Składał się z dużego hangaru oraz z placu manewrowego dla radarów i stacji nasłuchowych. Szkolono tutaj operatorów stacji radiolokacyjnych dla baterii nadbrzeżnych z Marine Flakschule V.
- Stacja radiolokacyjna – Została zlokalizowana na Warszowie w pobliżu baterii nadbrzeżnej. Funkcjonowała ona na betonowej wieży w składzie kompleksu tamtejszej baterii zaporowej. Prawdopodobnym wyposażeniem był radar “Wurzburg-Nora”.
- Stacja radiolokacyjna – Została umieszczona na metalowej wieży w Forcie Zachodnim (Westbatterie) przy obiekcie kierowania ogniem tamtejszej baterii nadbrzeżnej. Prawdopodobnie była ona typu Freya i służyła jako wsparcie dla tamtejszych baterii zaporowych.
- Stacja radiolokacyjna – Radar typu “Freya” (FuMG 401 A “Freya-Lz”?). został umieszczony na szczycie Fortu Engelsburg (Fort Anioła). Służył w składzie tamtejszych baterii przeciwlotniczych.
Punkty obserwacyjne i łączności
Obiekty te były włączone w skład obrony przeciwlotniczej i nadbrzeżnej bazy. Obsługiwane były przez marynarzy z 3 Oddziału Obserwacji Powietrznej (3. Marineflugmeldeabteilung).
- duży ośrodek łączności (lub pomocnicze stanowisko dowodzenia obrona plot)
- punkt obserwacji zatoki w niewykorzystanym punkcie kierowania ogniem baterii “Goeben”
- punkt obserwacji wejścia do portu (zachód)
- punkt obserwacji wejścia do portu (wschód)
- punkt obserwacji w dawnym stanowisku kierowania ogniem baterii “Vineta”.
Podsumowanie
Port w Świnoujściu zawsze był uznawany za jeden z ważniejszych w tej części Morza Bałtyckiego. Największe znaczenie miał jednak w okresie II wojny światowej, kiedy to stał się dużym ośrodkiem szkoleniowym i stoczniowym marynarki niemieckiej. To tutaj szkolili się artylerzyści baterii lądowych, dział przeciwlotniczych, personel stacji radiolokacyjnych czy załogi okrętowe. W miejscowych stoczniach remontowano i budowano rożnego rodzaju okręty. Baza posiadała ogromne magazyny paliwowe i amunicyjne. W nich znajdowały się jedne z większych niemieckich składów min morskich. To stad miny wędrowały do Norwegii czy do Zatoki Fińskiej. Podobna rolę port pełnił w okresie powojennym, gdzie wówczas stacjonowała flota Układu Warszawskiego. Obecnie jego ranga zmalała, lecz w dalszym ciągu pełni funkcję portu wojennego tym razem Polskiej Marynarki Wojennej.
Artykuł jest dedykowany Piotrowi Laskowskiemu, dzięki któremu wszystko się zaczęło.Przemysław Fedorowicz
Podstawowa bibliografia:
Laskowski P., Wroński A. Świnoujskie Fortyfikacje, Świnoujście 1999.
Laskowski P. Niemieckie tajne bronie na wyspach Wolin i Uznam, Świnoujście 1999.
Perzyk B. Baterie plot niemieckiej MW 1937-1945, “Archeologia Wojskowa” nr 5,6.
Wein S., Wein F. Die 28 cm Batterie Goeben-Husoen, “Fortifikation” 13/1999.
Wein F. Seefestung Swinemunde. Murawski E. Die Eroberung Pommerns durch die Rote Armee, Boppard 1969.
Muller W. Schiffsschicksale Ostsee 1945, Hamburg 1996.
Muller W., Kramer R. Gesunken und verschollen, Hamburg 1993.
Dodatkowo wykorzystano dokumenty archiwalne i plany inwentaryzacyjne z archiwów Piotra Laskowskiego i autora, cykl artykułów Piotra Laskowskiego w lokalnej prasie na temat rozwoju portu i miejskich fortyfikacji, informacje zebrane podczas prac terenowych przez autora oraz informacje zawarte w korespondencji z wieloma osobami z branży militarnej.
——————–
10Marine Flakschule II została zlokalizowana w Dax we Francji.
11Prawdopodobnym jest także istnienie stacji “Wurzburg” przy węźle łączności, jednakże brak dokładniejszych danych na ten temat.
12Pierwszy był obsługiwany przez 32. mittlere Flugmelde Leit-Komp (z IV./Luftnachrichten Regiment 221) i posiadał kryptonim “Schnepfe”. Drugi ośrodek posiadał system radiolokacyjny “Mannheim-Riese” lub kombinację stacji “Wurzburg-Riese” i “Kulmbach”. Kompleks składał się z dwóch radarów umieszczonych na betonowych podstawach, stacji sterowania Bayern oraz obiektów pomocniczych. Obsługę stanowiła 4. mittl. Flugm. Leit-Komp (z Ln-Flugmelde-Abteilung). Kompleks posiadał kryptonim “Java II”.
Przeczytaj też:
