Hiroszima i jej siostry
Jan RADZIEMSKI
Rok 1955 obfitował w ważne dla floty ZSRR wydarzenia. 16 września tego roku o godz. 17 minut 32 z wynurzonego okrętu podwodnego B-67 (proj. W-611) wystrzelono po raz pierwszy w świecie rakietę balistyczną. Zaledwie kilka dni potem – 24 września w Mołotowsku (obecnie Siewierodwinsk) położono stępkę pod pierwszy w ZSRR atomowy okręt podwodny.
Pojawienie się rakiety balistycznej morskiego bazowania w połączeniu z zastosowaniem napędu jądrowego na okrętach podwodnych pozwalało stworzyć systemy uzbrojenia o olbrzymich możliwościach. Nic zatem dziwnego, że postanowiono wykorzystać oba te osiągnięcia w celu budowy morskiego komponentu strategicznych sił jądrowych. Jego osnowę miały stanowić atomowe okręty podwodne – nosiciele rakiet balistycznych z głowicami jądrowymi.
Niespełna rok po opisanych wydarzeniach – 26 sierpnia 1956 r. Rada Ministrów ZSRR podjęła uchwałę o rozpoczęciu prac projektowych nad pierwszym radzieckim atomowym okrętem podwodnym z uzbrojeniem rakietowym. W ówczesnej nomenklaturze określano go jako: “kriejserskaja podwodnaja łodka”. Tak oto narodził się projekt 658, któremu na Zachodzie nadano nazwę Hotel.
Głównym zadaniem okrętu było wykonywanie uderzeń jądrowych za cele powierzchniowe, takie jak: centra administracyjne, przemysłowe, wielkie aglomeracje, bazy i porty morskie położone na wybrzeżu jak i w głębi terytorium przeciwnika.
Prace projektowe powierzono CKB-18 a głównym konstruktorem mianowano S. N. Kowaliowa1. Z ramienia floty nadzór nad projektem sprawował kpt. II rangi K. I. Martynienko. W celu skrócenia czasu realizacji programu, który rozpoczęto już we wrześniu 1956 r., a także zmniejszenia ryzyka związanego z budową zasadniczo nowej klasy okrętów, postanowiono wykorzystać rozwiązania i urządzenia zastosowane wcześniej na okrętach projektu 627. Dzięki pominięciu fazy wstępnej projekt techniczny okrętu był gotowy już w pierwszym kwartale 1957 r2. Początkowo zakładano uzbrojenie okrętu w rakiety nowej generacji startujące spod wody. Niestety z powodu różnych perturbacji musiano od tego zamiaru odstąpić. Zastosowano więc uzbrojenie, którego próby zbliżały się do końca, czyli kompleks rakietowy D-2 z rakietą R-13 o nadwodnym starcie3.
Pomysł uzbrojenia okrętów w rakiety startujące spod wody szybko jednak powrócił. Już w 1958 r. postanowiono przystąpić do opracowania zmodyfikowanego wariantu 658M przewidującego zastosowanie tych bardziej nowoczesnych i przyszłościowych rakiet – o czym będzie mowa dalej.
Konstrukcja – Kadłub
Więź konstrukcyjna z projektem 627 obok zalet miała też swoje negatywne reperkusje. W szczególności mała szerokość kadłuba sztywnego okrętu w zestawieniu z solidnymi rozmiarami rodzimej produkcji rakiet balistycznych pozwalała na rozmieszczenie wyrzutni rakietowych tylko w jednym rzędzie. Trzy rakiety zainstalowano w obrębie kiosku, który dzięki temu osiągną niezwykłe jak dla okrętu podwodnego rozmiary4.
Kształt kadłuba okrętu został zdeterminowany nawodnym systemem startu rakiet. Okręt musiał zachować dużą dzielność morską w czasie pływania na powierzchni. Od tego zależała sprawność i szybkość przygotowań przedstartowych oraz pomyślny start rakiet.
Okręty projektu 658 były typu dwukadłubowego o wyporności nawodnej 4 080 t i w zanurzeniu 5 242 t. Długość kadłuba wynosiła 114,1 m, szerokość 9,2 m (ze stabilizatorami – 12,8 m). Zanurzenie osiągało 7,68 m.
Dziewięć grodzi wodoszczelnych dzieliło kadłub sztywny na dziesięć przedziałów. W pierwszym torpedowym mieściły się wyrzutnie torped oraz stelaże z torpedami zapasowymi. W drugim przedziale – akumulatorów znajdowały się trzy grupy akumulatorów oraz kajuty oficerskie. Trzeci przedział zajmowała centrala dowodzenia z całym oprzyrządowaniem. Czwarty przedział rakietowy zajmowały trzy wyrzutnie rakiet typu SM-60 wraz z wyposażeniem. W piątym przedziale rozmieszczono silniki diesla. Przedział szósty reaktorów mieścił dwa reaktory jeden za drugim w osi symetrii okrętu. Obok zainstalowano generatory pary. Siódmy przedział zajmowały dwie turbiny parowe napędzające 2-sześciołopatowe śruby napędowe. Ósmy przedział – elektromotorów zawierał agregaty prądotwórcze a także pomieszczenia załogi. W przedziale dziewiątym znajdowały się kajuty załogi, kambuz, punkt medyczny i pomieszczenia sanitarno – bytowe. Dziesiąty przedział – rufowy zajmowały koje załogi, cysterny na wodę oraz urządzenia poruszające stery rufowe.
————————-
1 przed S. N. Kowaliowem głównymi konstruktorami projektu 658 byli kolejno: P. Z. Gołosowskij i I. B. Michajłow. – Istorija otieczestwiennogo sudostrojenia, pod red. Spasskij J. D., TV, Sankt Petersburg, s. 144.
2 początkowo zamierzano powierzyć projektowanie okrętów SKB-143 ale ponieważ w tym czasie było ono mocno zaangażowane w prace nad AOP projektów 627, 627A i 645 nie mogło podjąć się kolejnego zadania. Przekazano je więc CKB-18 natomiast SKB-143 przekazało CKB-18 pełny komplet dokumentacji AOP projektu 627A i jego urządzeń napędowych. Natomiast CKB- 16 pomogło w części dotyczącej rozmieszczenia kompleksu rakietowego. – Antonow A. M., Pierwoje pokolenije atomochodów SKB-143, Sankt Petersburg 1996, s. 67.
3 Ilin W., Kolesnikow A., Otieczestwiennyje atomnyje podwodnyje łodki. “Tiechnika i Wooróżenije” 2000 r. nr 5-6, s. 51.
4 Znaczne rozmiary wyrzutni rakietowych, których wysokość była porównywalna z czteropiętrowym budynkiem (ok. 15,5 m), średnica miała 2,15 m i duża wewnętrzna pojemność wynosząca ok. 36 m3 znacznie skomplikowały zadanie konstruktorom.
