Historia Łotewskich Sił Morskich 1919-1940 cz.1
W dniu 14 lipca 1923 roku „Saeimas” ogłosił program budowy floty, na który w ciągu czterech lat przeznaczono 9 989 200 łatów. W jego ramach zamierzano zakupić 2 okręty podwodne, 2 trałowce mogące pełnić także rolę stawiaczy min, 6 samolotów oraz 500 min. Dyskusja, która natychmiast rozgorzała spowodowała, że ustawa została uchwalona z niewielkimi tylko zmianami w dniu 23 grudnia 1923 roku. W tym samym roku Powietrzny Dywizjon Marynarki łotewskiej Służby Lotniczej i należący do Pułku Artylerii Nadbrzeżnej tender artyleryjski T, oraz dwa barkasy do holowania celów Granāta i Šrapnelis (eks- S-1) zostały przekazane pod komendę Dywizjonu Morskiego.
Ze względu jednak na ciągłą opozycję socjalistyczną, program budowy floty stał się prawem dopiero w dniu 1 kwietnia 1924 roku. Rozkazem Prezydenta Republiki z dnia 27 czerwca tego roku Dywizjon Morski został przemianowany na Eskadrę Obrony Wybrzeża, na którego dowódcę został wyznaczony komandor Arčibald Keizerlings. W dniu 30 lipca 1924 roku w Rydze wprowadzono do służby piąty samolot, zakupiony ze składek publicznych francuski wodnopłatowiec Hanriot HaD-17E2. Już w dniu 25 października podpisano ze stoczniami francuskimi kontrakt na budowę 2 okrętów podwodnych i 2 trałowców. Koszt budowy okrętów podwodnych wynosił 6 433 800 łatów, a trałowców 1 556 800 łatów.
Równocześnie z dyskusjami nad programem rozbudowy floty, Łotysze rozwijali swoje siły morskie również w inny sposób. Dla wspomożenia swych stosunkowo niewielkich lodołamaczy Perkons, Varonis i Lāčplēsis, łotewski Departament Żeglugi w dniu 20 kwietnia 1923 roku opublikował specyfikację nowego lodołamacza przeznaczonego dla portu w Rydze oraz zaprosił do przetargu wiodące stocznie zagraniczne. W odpowiedzi otrzymano 24 oferty z 7 państw włączając w to Wielką Brytanię i Francję. Szczególne naciski dyplomatyczne dla zlecenia przez Łotwę budowy jednostek przez własne firmy podjęła Francja. Wbrew temu, kontrakt zawarto ze stocznią brytyjską i to mimo, że przedstawiła ona droższą ofertę niż konkurenci francuscy i holenderscy. Lodołamacz Krišjānis Valdemars przybył do Rygi w październiku 1925 roku. W dniu 1 maja 1926 roku sformowano samodzielną służbę lotnictwa morskiego, a do końca tego roku pierwsze nowe okręty zaczęły przybywać z Francji. W 1927 roku łotewskie siły morskie składały się z Eskadry Obrony Wybrzeża jako jednostki właściwej oraz Powietrznego Dywizjonu Marynarki w Lipawie, który stanowiły skrzydło myśliwskie, skrzydło rozpoznawcze oraz jednostki szkolna i techniczna. Dywizjon wykorzystywał będący własnością władz portowych Lipawy holownik Līdaka (eks Shtint) zarekwirowany do roli tendra lotniczego oraz sześć myśliwców FIAT CR.1, dwa IVL A.22, sześć niemal nowych wodnosamolotów rozpoznawczych Svenska Aero S.IIa, wodnosamolot Caudron C.60 oraz po jednym samolocie szkolnym Hanriot HD-17 i HD-19a.
Eskadra Obrony Wybrzeża miała w swym składzie łącznie 11 jednostek pływających, wśród których były: kanonierka Virsaitis, okręty podwodne Ronis i Spīdola, trałowce Imanta i Viesturs, tender okrętów podwodnych Varonis, okręt hydrograficzny Hidrografs, jacht admiralski Komēta, łódź holownicza Spulga (eks Gaujā), barkas motorowy Mina i żaglowy jacht szkolny Auseklis. Wchodzący w skład Armii pułk artylerii nadbrzeżnej miał trzy jednostki pływające: tender artyleryjski Artilērists (eks-T) oraz dwa holowane barkasy-cele Granāta i Šrapnelis. Jednostki te, znajdowały się jednak pod kontrolą operacyjną i były obsadzone załogami Eskadry Obrony Wybrzeża.
Skrzydło myśliwskie zostało rozwiązane w 1931 roku. W tym samym też roku do rezerwy został przeniesiony admirał A. Keizerlings promowany do tego stopnia w 1927 roku. Na stanowisko nowego dowódcy Marynarki został wyznaczony komandor Teodors Spāde – wcześniejszy dowódca Virsaitis. W 1934 roku zamówiono cztery nowe samoloty rozpoznawcze Fairey Seal z wymienialnym podwoziem, które dostarczono już w roku następnym wraz z nowym tendrem lotniczym nazwanym Līdaka.
W dniu 15 lipca 1938 roku Eskadra Obrony Wybrzeża została przemianowana na Łotewską Marynarkę Wojenną. W ceremonii wziął udział Minister Wojny generał J. Balodis, który uroczyście prezentował banderę z mottem: „jesteśmy zjednoczeni pod świętym imieniem Łotwy”. Bazami Marynarki były: Daugavgrīva koło Rygi (obiekty artylerii nadbrzeżnej) oraz Lipawa. W jej składzie pełniło służbę około 650 osób. Powietrzny Dywizjon Marynarki w Lipawie stanowiło 6 sprawnych samolotów: cztery Fairey Seal oraz po jednym Svenska Aero S.IIa i SA-10. Na liście floty nastąpiły jedynie niewielkie zmiany w porównaniu z 1927 rokiem: łódź holownicza Spulga została przemianowana na Brīnums, a ze służby wycofano barkas motorowy Mina.
W składzie Marynarki znajdowały się również fortyfikacje nadbrzeżne. Nie stanowiły ich jednak wyłącznie obiekty w Daugavgrīva, ale także różne działa rosyjskie, francuskie i brytyjskie oraz umocnienia w Lipawie. Personel artylerii nadbrzeżnej, z wyłączeniem załogi pociągu pancernego, wraz jednak z kilkoma bateriami ruchomymi, liczył 363 osoby.
Radziecka inwazja w czerwcu 1940 roku oznaczała koniec młodej republiki łotewskiej oraz jej sił morskich. W ciągu sierpnia 1940 roku wszystkie jej okręty zostały wcielone do Floty Radzieckiej, podobnie jak kilka jednostek straży granicznej. Łotewska Straż Graniczna była niezależną formacją wewnątrz Sił Zbrojnych, której głównymi zadaniami były patrole przeciwko przemytnikom. W jej składzie operowało kilka jednostek przybrzeżnych i portowych takich jak: Erglis, Sams i Bulta.
Jeden z sześciu łotewskich wodnosamolotów Svenska Aero S.II (Heinkel He-4). / Zdjęcie: zbiory Dmitry Dmitryev
Przeczytaj też:
Cataliny – mordercy niemieckich U-Bootów cz.1
Ciekawostka historyczna – Co to jest – Czarna dziura atlantycka?
Ciekawostka historyczna – Dlaczego niemieckie U-Booty nazywano „pływającymi karawanami”?
