Bibery w akcji
Aby wyjaśnić skąd nagle w końcu 1944 roku w składzie Floty Północnej ZSRR znalazł się okręt tej klasy, musimy cofnąć się w czasie do dnia 3 września 1943, w którym to nowy rząd włoski marszałka Pietro Badoglio poprosił Aliantów o zawieszenie broni. Dokument ten przewidywał wycofanie się Włoch z wojny po stronie Trzeciej Rzeszy. Realizując jego postanowienia znaczne część jednostek Supermarine, mimo kontrakcji Niemiec zdołała osiągnąć alianckie porty, gdzie zostały internowane. Plany alianckie przewidywały, że po zakończeniu wojny okręty te zostaną podzielona między USA, Wielką Brytanię, ZSRR i Francję. Na obszarze Morza Śródziemnego toczyły się jeszcze nadal działania wojenne, co umożliwiało dokonanie fizycznego podziału zdobyczy. W tej sytuacji Związek Radziecki najbardziej zainteresowany pozyskaniem nowych okrętów, zawarł umowę z dowództwem zachodnich Aliantów na podstawie której otrzymał na poczet późniejszego podziału floty włoskiej jednostki do tymczasowego użytkowania od Wielkiej Brytanii i USA. Był to wcale znaczny zespół składający się z okrętu liniowego, lekkiego krążownika, 9 niszczycieli oraz 4 okrętów podwodnych.12
Flagowcem zespołu skierowanego do wzmocnienia Floty Północnej został stary, bo pochodzący jeszcze z 1916 roku brytyjski okręt liniowy typu R – Royal Soveregin.13 Strona radziecka oficjalnie przejęła okręt w dniu 30 maja 1944 roku w Newcastle nadając mu nazwę Archangielsk, choć w spisie jednostek floty ZSRR znalazł się już wcześniej, bo 9 marca tego roku. Dowódcą okrętu liniowego został kontradm.. WI. Iwanow. Ponad 3 miesiące zabrało radzieckim marynarzom doprowadzenie znajdującej się wcześniej w rezerwie jednostki do stanu pełnej używalności i opanowanie nowych, całkiem nieznanych rozwiązań technicznych zastosowanych na okręcie. Po zakończeniu serii ćwiczeń zespół w dniu 17 sierpnia 1944 opuścił kotwicowisko w Scapa Flow, udając się trasą północnych konwojów do baz w Wajendze i Murmańsku, które osiągnął 24 sierpnia 1944, rozpoczynając czynną służbę pod nową banderą.14 Trasę z Wielkiej Brytanii rchangielsk wraz z 8 niszczycielami15 pokonał idąc równolegle z konwojem JW.-59, jednak w dniu 20 sierpnia przyłączył się do jego eskorty.16 Pod banderą radziecką, po objęciu funkcji jednostki flagowej Floty Północnej, “nowy nabytek” nie uczestniczył czynnie w działaniach bojowych, ograniczając się jedynie do wzmocnienia obrony przeciwlotniczej baz w Wajendze, Murmańsku i Polarnym.
Tym samym znajdujący się w rejonie Murmańska okręt liniowy Archangielsk stał się głównym celem planowanego ataku Biberów, o czym po zakończeniu wszystkich przygotowań dowodzący Krigsmarine wielki admirał Karl Dönitz zawiadomił w dniu 1 stycznia 1945 roku Hitlera. Niszczenie napotkanych transportowców i okrętów eskorty pozostało oczywiście nadal w mocy.
Wieczorem 5 stycznia 1945 roku okręty podwodne U 295, U 716 i U 739 z uzbrojonymi w 12 torped 6 “miniaturkami” na pokładach opuściły bazę w Harstadt, kierując się pod eskortą floty kutrów trałowych w kierunku północno-wschodnim. Eskorta towarzyszyła wyprawie aż do rejonu na północ od Trompo, po czym zawróciła i nosiciele kontynuowały rejs samodzielnie. Zgodnie z planem jednostki zatrzymały się w Lyngenfjord, skąd wyszły w dalszy rejs po południu 6 stycznia. Już w czasie postoju sternicy 2 Biberów dokonując przeglądu jednostek stwierdzili zapach benzyny w ich wnętrzach i zauważyli obluzowanie się zacisków przewodów paliwowych z których kapała benzyna. Za prawdopodobną przyczynę awarii uznano drgania kadłubów tak samych nosicieli jak i przytwierdzonego “ładunku”, postanowiono jednak niesprawność usunąć własnymi siłami.
——————–
12 Wg Biereżnoj SS., Służba okrętów floty włoskiej w Rosji, “Okręty Wojenne” nr 3/93 – z Wielkiej Brytanii otrzymano okręt liniowy Rogal Soveregin – Archangielsk, niszczyciele Chelsea – Dierskij, Churchill – Dijatielnyj, Rotsburg – Doblestnyj, St. Albams – Dostojnyj, Brighton – Żarkij, Lemington – Żiwuczij, Lincoln – Drużnyj oraz okręty podwodne Sunfish – W-1, Unbroken – W-2, Unison – W-3 I Ursula – W-1, natomiast z USA lekki krążownik Milwaukee – Murmańsk.
13 Archangielsk eks – Royal Soveregin – okręt liniowy bryt. Typu R, zbud. 1913-1916 Portsmouth Royal Dockyard, wyp. 29.948/34.836 t, wym.: 189,27 x 30,82 x 8,95/10,23 m, napęd turbiny parowe 40.000 KM, prędkość 19 w (1944), uzbr.: 8 x 381 mm, 8 x 152 mm, 8 x 102 mm plot., 24 x 40 mm plot., 42 x 20 mm plt. (1944), załoga 1037 – 1240 ludzi. Przejęty przez ZSRR w dniu 30.05.1944, zwrócony 15.01.1949, osiągnął Rosyth 04.02.1949, w dniu 18.05.1949 sprzedany na złom do Inverkeithing jako ostatni z serii okrętów liniowych typu R, ze stanu floty ZSRR skreślony oficjalnie dopiero w dniu 28.05.1949.
14 Wg Biereznoj SS., Fłot SSSR – korali i suda lendliza, ST. Petersburg 1994.
15 Ostatni z niszczycieli Drużnyj (eks-Lincoln) dotarł do portów radzieckich w terminie późniejszym z eskortą konwoju JW.-60.
16 Wg Sawieliew JW., Ot Skapa-Flou do Wajengi na Linkowie Archangielsk, “Gangut” nr 9, ST. Petersburg 1995.
