Rzeź rozbitków z HMAHS Centaur
Największa tragedia morska Australii
Zatopienie HMAHS Centaura było najpoważniejszą katastrofą spowodowaną atakiem torpedowym. Premier Australii John Curtin za pośrednictwem władz państw neutralnych przekazał oficjalną skargę rządowi japońskiemu na bestialski atak na australijski okręt szpitalny. Curtin domagał się od władz japońskich ukarania dowódcy okrętu podwodnego wraz z oficerami, którzy byli odpowiedzialni za zatopienie australijskiej jednostki. Później premier Australii musiał złagodzić swoje stanowisko, gdyż on i australijscy politycy zaczęli się obawiać, że Japończycy będą mogli się mścić na tysiącach australijskich jeńcach wojennych więzionych na terenie niemal całej Azji.
Dowódca japońskiego okrętu podwodnego I-177 Hajime Nakagawa, który na swoim kursie zbieżnym dostrzegł australijski okręt szpitalny, nie zawahał się i wydał rozkaz do ataku. Hajime Nakagawa, będąc całkowicie posłusznym przełożonym i chcąc odzyskać nadszarpniętą reputację, postanowił zaatakować okręt szpitalny, kierując się przekonaniem, iż okręt płynie po rannych żołnierzy, którzy wróciwszy po rekonwalescencji zostaliby ponownie wysłani do walki z Japonią. Nakagawa w ten sposób osłabiał wojsko australijskie broniące Nową Gwineę.
Centaur został zaatakowany około 24 mil morskich (44 km, 28 mil) na wschód-północny wschód od Point Lookout, North Stradbroke Island, Queensland.3 W 2009 roku odnaleziono wrak okrętu, który spoczywał o 1 milę dalej (1,9 km, 1,2 mil) od pierwotnie podanych współrzędnych.
Rankiem, 15 maja 1943 roku, amerykański niszczyciel USS Mugford odszedł z Brisbane w celu eskortowania frachtowca Sussex (11.063 ton wyporności) płynącego do Nowej Zelandii. O 14:00, na pokładzie USS Mugford, zgłoszono widoczny obiekt na horyzoncie, jednocześnie samolot Royal Australian Air Force Avro Anson z 71. Dywizjonu do zwalczania okrętów podwodnych zauważył płynące szalupy ratunkowe i zawrócił w kierunku płynących okrętów, sygnalizując, by przyszli rozbitkom z pomocą.
Dowódca USS Mugford rozkazał, by frachtowiec samodzielnie kontynuował rejs, a załodze rozkazał ratować rozbitków. Marynarze zaczęli strzelać do pływających wokół statku rekinów, tak by bezpiecznie można było nurkować i pomagać rannym. Z chwilą wejścia na pokład pierwszych rozbitków amerykańska załoga dowiedziała się, iż ocalała grupa rozbitków pochodzi z okrętu szpitalnego Centaur. O 14.14 z USS Mugford udało się przekazać informacje o tragedii do oficera marynarki w Brisbane. Poinformowano, że odnaleziono rozbitków z Centaura na 27o 03`S 154o 12`E. Niszczyciel w ciągu godziny i dwudziestu minut uratował 64 rozbitków. USS Mugford poszukiwał rozbitków aż do zmroku, a następnie wrócił do Brisbane. Dalsze poszukiwania były kontynuowane w nocy z 15 na 16 maja aż do godziny 18.00 przez USS Helm. Dalsze poszukiwania trwające od 16 do 21 maja były prowadzone przez HMAS Lithgow i cztery kutry torpedowe, lecz nie udało się odnaleźć więcej ocalałych.
W czasie ataku na HMAHS Centaur nie było osób na pokładzie, które mogłyby zidentyfikować, jaki okręt dokonał ataku. Kilka ocalałych osób twierdziło, iż słyszało okręt podwodny, który poruszał się na powierzchni. Kucharz Francis Martin unoszący się na wodzie, będąc uczepionym pokrywy luku, poza zasięgiem wzroku od innych ocalałych potrafił dość dobrze opisać okręt podwodny, który był na powierzchni zaraz po ataku. Dzięki tej relacji Wywiad Marynarki Wojennej stwierdził, iż opis pasuje do profilu okrętu podwodnego KD7 typu Kaidai należącego do Cesarskiej Marynarki Wojennej Japonii.
W czasie ataku trzy KD7 typu Kaidai operowały poza wschodnim wybrzeżem Australii:
- I-177 pod dowództwem Hajime Nakagawę,
- I-178 pod dowództwem Hidejiro Utsuki,
- I-180 pod dowództwem Toshio Kusaki.
Wszystkie trzy okręty podwodne zostały zatopione w trakcie wojny.
- I-177 został zatopiony przez USS Samuel Miles S. w dniu 3 października 1944 r.,
- I-178 został zatopiony przez USS Patterson w dniu 25 sierpnia 1943 r.,
- I-180 został zatopiony przez USS Gilmore w dniu 26 kwietnia 1944 r.
Wydawać by się mogło, iż odpowiedzialni za ten bestialski atak zostali należycie ukarani. Badania prowadzone w latach 1944 i 1948 wykazały, iż dowódcy Kasaka i Nakagfawa przed zatonięciem swych okrętów zostali wcześniej przeniesieni na inne jednostki. Podejrzenie padło właśnie na tych dwóch dowódców. Kilku badaczy, analizując dostępne materiały, podejrzewało, iż ataku dokonał Nakagawa na I-177, jednak nie byli tego w stanie ustalić ponad wszelką wątpliwość. Sprawa ataku na okręt szpitalny HMAHS Centaur została zamknięta 14 grudnia 1948 roku bez jednoznacznego wskazania winnego.
————————-
3Konwencja w sprawie zastosowania do wojny morskiej zasad konwencji genewskiej (X konwencja haska), Haga, 18 października 1907 r. (Prawo międzynarodowe i historia dyplomatyczna. Wybór dokumentów, wstęp i opracowanie L. Gelberg, PWN, Warszawa 1954, t. I, s. 269 – 273)
