Rzeź rozbitków z HMAHS Centaur
Witold RYCHTER
W czasie II wojny światowej między Japonią a aliantami dochodziło do brutalnych ataków na okręty szpitalne, zarówno z jednej jak i z drugiej strony. Dowódcy japońscy indywidualnie podchodzili do atakowania okrętów szpitalnych, postępując bardzo różnie w zależności od sytuacji, w jakiej się znaleźli. Natomiast alianci atakowali japońskie okręty szpitalne, które niestety, z winy samych Japończyków, nie były odpowiednio oznakowane. Z winy Japończyków okręty podwodne aliantów podczas ataków torpedowych zatapiały okręty japońskie, które przewoziły alianckich jeńców. Dochodziło wtedy do wielkich tragedii.
Australijskie okręty szpitalne
Największa japońska zbrodnia miała miejsce 14 maja 1943 roku, gdy japoński okręt podwodny I-177 zatopił australijski okręt szpitalny HMAHS Centaur.
Australia na początku wojny dysponowała trzema okrętami szpitalnymi. Były to: Manuda, Wanganella i Oranje. Okręty te jednak nie mogły swobodnie operować na płytkich wodach typowych dla akwenów Azji Południowo-Wschodniej. Potrzebny był nowy okręt szpitalny, dlatego z australijskiej marynarki handlowej wytypowano HMAHS Centaur. Okręt został poddany przebudowie i 1 marca 1943 roku został mianowany australijskim okrętem szpitalnym.
HMAHS Centaur został zbudowany przez stocznię Scotts Shipbuilding and Engineering Company. Stępkę położono 16 listopada 1923 roku, a budowę ukończono w 1924 roku. Okręt świadczył usługi pasażersko-frachtowe na trasie Zachodnia Australia-Singapur-Indonezja.
Na początku 1923 roku Ocean Company Steamship spółka zależna od Alfred Holt Blue Line Funel postanowiła zastąpić starzejący się statek Charon nową jednostką mogącą przewozić zarówno pasażerów, ładunek, jak i zwierzęta. Wybudowany kosztem 146.750 funtów szterlingów Centaur mógł przewozić 72 pasażerów oraz 450 krów. Zamiast zwierząt można było na czterech pokładach rozmieścić ładunki.
Centaur był jednym z pierwszych statków wyposażonych w silnik Diesla. Jedną z charakterystycznych cech tego statku był wysoki na 35 stóp (11 metrów) komin.
W grudniu 1939 roku Centaur poddano niewielkiej modernizacji. Zostały zamontowane nowe śruby i sprężarki, które zainstalowano w silniku. Na początku 1943 roku Centaur przekazany został do dyspozycji Australijskiego Departamentu Obrony w celu przebudowy na statek szpitalny. Konwersja przeprowadzona została przez Unlfed Services w Melbourne. Koszty przebudowy szacowano początkowo na 20.000 funtów australijskich. Ostateczny koszt zamknął się sumą 55.000 AU£.
Pierwotnie przeznaczono statek do odbywania rejsów pomiędzy portami w Nowej Gwinei, Townsville, Queensland, Australia.
4 stycznia 1943 roku australijski statek został przekazany do dyspozycji wojska po pracach adaptacyjnych rozpoczętych już 9 stycznia. Centaur został australijskim okrętem szpitalnym. Dane dotyczące okrętu, cechy charakterystyczne ułatwiające identyfikację oraz układ masztów zostały przekazane Międzynarodowemu Komitetowi Czerwonego Krzyża w pierwszych dniach 1943 r. Dane te Czerwony Krzyż przekazał następnie do Japonii w dniu 5 lutego. Informacja o nowym przeznaczeniu okrętu została również rozpowszechniona w prasie i mediach.
Konwencja Haska z 1907 roku
Okręt w wyniku konwersji otrzymał nowe oznakowanie zgodne z art. 5. i 10. konwencji haskiej z 1907 roku. Kadłub został pomalowany na biało z zielonym pasem na wysokości nadbudówek, który był przeplatany trzema czerwonymi krzyżami na każdym boku kadłuba. Nadbudówki pomalowano również na biało, a wiele dużych czerwonych krzyży umieszczono tak, by status okrętu był dobrze widoczny zarówno z morza jak i z powietrza, a numer identyfikacyjny 47 umieszczono w widocznym miejscu na dziobie. W nocy oznaczenia były oświetlone przez połączenie świateł wewnętrznych i zewnętrznych. Okręt odpowiednio został oznakowany przed możliwością ataku zarówno przez samoloty, okręty nawodne i podwodne.
Artykuł 5.
Okręty-szpitale wojskowe będą oznaczone barwą zewnętrzną białą z pasem poziomym czerwonym o szerokości 1,5 metra.
Okręty oznaczone w art. 2 i 3 będą oznaczone barwą zewnętrzną białą z pasem czerwonym o szerokości około 1,5 m.
Szalupy i łodzie okrętów wyżej wymienionych, jako też małe statki, które by mogły być przeznaczone do służby szpitalnej, będą oznaczone podobnymi barwami.
Wszystkie okręty szpitalne obok bandery narodowej podniosą dla oznaki białą flagę z czerwonym krzyżem, przewidzianą przez konwencję genewską, a nadto, jeśli należą do państwa neutralnego, podniosą na wielkim maszcie banderę państwa wojującego, pod którego rozkazami się znajdują.
Okręty-szpitale, zatrzymane przez nieprzyjaciela; w myśl art. 4. będą obowiązane spuścić banderę państwa wojującego, do którego należą. Okręty i statki wyżej oznaczone pragnące w procy korzystać z nietykalności, do której mają prawo, powinny za zgodą wojującego, któremu towarzyszą, przedsięwziąć niezbędne środki, aby oznaczające barwy były dostatecznie widoczne.
Artykuł 10.
Kapłani, lekarze i sanitariusze każdego zabranego okrętu są nietykalni i nie mogą być jeńcami wojennymi. Porzucając okręt, zabierają przedmioty i narzędzia chirurgiczne stanowiące własność prywatną.
Personel ten będzie nadal pełnił swe czynności, póki to będzie konieczne i będzie mógł następnie oddalić się, gdy dowódca uzna to za możliwe.
Państwa wojujące winny zapewnić temu personelowi, który się znalazł w ich mocy, te same pobory i ten sam żołd, co personelowi własnej marynarki w tym samym stopniu.2
W pierwszy rejs okręt wypłynął 12 marca 1943 roku z Melbourne do Sydney. Po przybyciu do Sydney Centaur musiał przejść remont, gdyż stwierdzono liczne wady i usterki, które musiały być usunięte. Po przymusowym remoncie okręt odbył rejs z Townsville do Brisbane, mając na pokładzie rannych żołnierzy.
————————-
1Konwencja w sprawie zastosowania do wojny morskiej zasad konwencji genewskiej (X konwencja haska), Haga, 18 października 1907 r. (Prawo międzynarodowe i historia dyplomatyczna. Wybór dokumentów, wstęp i opracowanie L. Gelberg, PWN, Warszawa 1954, t. I, s. 269 – 273).
