Operacja SOURCE – Zniszczyć Tirpitza!

W tym samym czasie do akcji wkroczył drugi okręt X7, pod dowództwem porucznika Placa. Okręt, przy próbie przejścia przez zagrody, zaplątał się w sieci z wielkim trudem oswobodził się. Place postawił wszystko na jedną kartę i tak długo manewrował okrętem, aż udało mu się przedostać przez wszystkie zapory i dotrzeć do Tirpitza. Po wynurzeniu Place zorientował się, że jest zaledwie kilkadziesiąt metrów od swego celu. Dowódca X7 szybko zanurzył okręt, lecz nie zdołał w porę wyszasować zbiorników balastowych i, w wyniku gwałtownego zanurzenia, okręt uderzył o dno – doszło do uszkodzeń steru oraz łożyska silnika. Załoga zwolniła ładunki wybuchowe i powoli rozpoczęła tak manewrować, aby jak najszybciej oddalić się od miejsca eksplozji. O godzinie 07:40 uszkodzony okręt skrył się pod wodą, gdyż Niemcy prowadzili silny ostrzał. W wyniku licznych uszkodzeń i praktycznie niemożności kontynuowania rejsu powrotnego. Place wydał rozkaz opuszczenia okrętu. Rozkaz ten jednak udało się wykonac tylko jemu. Jednostka gwałtownie zanurzyła się i opadła na dno wraaz z pozostała ząłogą. Okręt osiadł na głębokości blisko 40 metrów i tylko nurkowi Aitkenowi udało się wypłynąć z tak znacznej głębokości. Niestety, pozostali członkowie załogi zginęli.

Tymczasem na Tirpitzie prowadzono gorączkowe starania, by okręt maksymalnie oddalić od miejsca zrzucenia ładunków wybuchowych. Luzując stopniowo łańcuchy lewej burty i wybierając kabestanem łańcuch prawej okręt powoli zmieniał swoje położenie. Operacja ta trwała jednak dość długo i o godzinie 08:12 olbrzymi wybuch wstrząsnął pancernikiem. W wyniku gwałtownej eksplozji na okręcie wybuchła panika, a sam okręt powoli zaczął się przechylać na lewą burtę. Na pancerniku zostały uszkodzone m.in. urządzenia radiowe, centrala hydroakustyczna, dwie wieże pancerne, ster oraz poważnie ucierpiały wszystkie trzy turbiny napędu głównego.

Żadnej istotnej roli w akcji “Source” nie odegrał natomiast X10. Na okręcie tym już podczas wejścia do fiordu wykryto liczne uszkodzenia techniczne. Mimo tych początkowych trudności porucznik Hudspeth postanowił dostać się do fiordu Alta płynąc cieśniną po wschodniej stronie wyspy Stjernoy (X6 i X7 dostały się płynąc po jej zachodniej stronie). Uszkodzenia jednak okazały się na tyle poważne, iż dowódca postanowił zatrzymać okręt w celu przeprowadzenia doraźnego remontu. Po usunięci awarii X10 przedostał się do fiordu Alta i 22 września położył się na dnie około wysepki Brattholm. Porucznik Hudspeth jeszcze raz przeanalizował uszkodzenia okrętu i doszedł do wniosku, że praktycznie nie ma możliwości przeprowadzenia skutecznego ataku. Na okręcie uszkodzony był peryskop, żyrokompas oraz inne kompasy, zawodziła również stateczność. Po kilku godzinach oczekiwania usłyszano potężne wybuchy, i o godzinie 08:12 postanowiono rozpocząć odwrót. Okręt musiał często wynurzać się w celu korygowania kursu. Szczęśliwie przedostał się przez pola minowe, aż w końcu dotarł na umówioną wcześniej pozycję, gdzie miały czekać holownicze okręty podwodne. Niestety żaden z okrętów się nie pojawił i porucznik Hudspeth postanowił skierować okręt do fiordu Of, gdzie wyznaczono drugie rezerwowe miejsce kontaktu z okrętami podwodnymi. 27 września pojawił się okręt podwodny Stubborn, który zabrał X10 na hol. Jednak w wyniku silnego sztormu dowódca Stubborna wydał rozkaz opuszczenia X10 i zatopienia holowanej jednostki, gdyż obawiał się, że sztorm zerwie hol i uszkodzony X10 pójdzie na dno wraz z całą załogą.

Uszkodzenia, jakich doznał Tirpitz były na tyle poważne, iż wyłączyły okręt z jakichkolwiek działań na długie miesiące. A rzeczywistość okazała się dla Niemców jeszcze bardziej bolesna. Tirpitz w konsekwencji został unieruchomiony, aż do końca wojny. Akcja miniaturowych okrętów podwodnych pod kryptonimem “Source” zakończyła się sukcesem – mimo, iż zatonęły wszystkie okręty biorące udział w akcji. Zginęło w sumie dziesięciu członków wszystkich załóg. Za tak wysoką cenę wyeliminowany został najgroźniejszy niemiecki okręt nawodny, który siał postrach na wodach Morza Arktycznego.

Niemcy przez zimowe miesiące 1943 i 1944 roku próbowali usunąć uszkodzenia i naprawić Tirpitza. Sprowadzono w tym celu statek naprawczy Neumark wraz z wyspecjalizowaną załogą, która miała spróbować naprawić okręt. Naprawę Tirpitza próbowali udaremnić Rosjanie, którzy w nocy z 10/11 lutego 1944 r. przeprowadzili nalot bombowy. 15 bombowców zaatakowało Tirpitza, lecz żaden z samolotów poważnie nie zagroził pancernikowi.

Wyeliminowanie Tirpitza wpłynęło na zwiększenie bezpieczeństwa konwojów arktycznych płynących do Murmańska i Archangielska. Okręty eskortujące konwoje arktyczne musiały się liczyć z zagrożeniem płynącym ze strony okrętów Kriegsmarine. Brytyjska Admiralicja musiała trzymać w pogotowiu jeden lub nawet dwa zespoły okrętowe, które – mogły w razie potrzeby – pomóc okrętom eskortującym. Zagrożenie ze strony Tirpitza było tym większe, iż okręt ten był uważany za jeden z najnowocześniejszych okrętów wojennych na świecie o bardzo dużej sile rażenia. Dlatego wyeliminowanie tego okrętu z działań morskich było kluczowym elementem działań Brytyjskiej Admiralicji, która miała przecież jeszcze w pamięci zniszczenia i w konsekwencji zatopienie wielu okrętów z konwoju PQ 17, które wywołała tylko wiadomość o wyruszeniu Tirpitza w morze. Konwój PO 17 rozwiązano i w związku z tym wiele okrętów zostało zatopionych przez lotnictwo niemieckie. Najistotniejsze okazało się to, iż wiadomość taka była fałszywa, a potężny okręt nadal stał na kotwicowisku. Między innymi dlatego też Admiralicja postanowiła zatopić lub chociaż uszkodzić ten okręt tak, by nie stanowił on większego zagrożenia.

Załogi miniaturowych okrętów podwodnych

Witold Rychter

Przeczytaj też: