Typ DELTA

UZBROJENIE:

Okręty typu Delta I i Delta II uzbrojone zostały w duże rakiety balistyczne mające wysokość 13 m i średnicę 1,8 m. Napędzane paliwem płynnym. Rakieta mogła przenosić jedną głowicę o sile 800 kiloton. Wcześniejszy wariant tej rakiety miał zasięg 7.800 k, natomiast późniejszy wariant Mod 2 miał już zasięg 9.100 km.

Rakiety SS-N-18 w które wyposażono okręty Delta III weszły do służby około roku 1978 i były pierwszymi rosyjskimi rakietami wielogłowicowymi

Wariant Mod 1 przenosił trzy ładunki o sile 200 kiloton na maksymalną odległość 6.500 km. Natomiast wariant Mod 2 miał jedną głowicę z ładunkiem o sile 450 kiloton i zasięg 8.000 km.

W Związku Radzieckim postanowiono prowadzić badania konstrukcyjne nad dalszym rozwojem rakiet SS-N-18, czego rezultatem było opracowanie nowej rakiety SS-NX-23 (R-29R), która weszła do uzbrojenia w latach 1985-1986, na okrętach typu Delta IV. Nowa rakieta cechowała się większą precyzją rażenia oraz możliwością przenoszenia większej siły ładunku. R-29R wyposażona została w siedem głowic MIRV o zasięgu od 6.500 km do 8.000 km w zależności od liczby głowic.

Typ Delta wyposażony został w sześć dziobowych wyrzutni torpedowych o standardowej średnicy 533 mm, którymi strzelano przeciw okrętom nawodnym, a także przeciw okrętom podwodnym. Torpedy te są naprowadzane przewodowo i akustycznie. Należą do standardowego typu i są na wyposażeniu okrętów wojennych Rosji. Delta IV wyposażone zostały również w wyrzutnie 671 TRV RTM tzw. rakieto-torpedę.

Na okrętach typu 667 BDR zainstalowany został system zarządzania walką Almaz-BDR kontrolujący system torpedowy oraz wykonywane przez okręt manewry bojowe.

Okręty 667 BDRM są wyposażone w system zarządzania walką Omnibus-Bdrm, który kontroluje wszystkie działania bojowe, przetwarza dane i nadzoruje użycie torped i rakieto-torped.

HISTORIA OKRĘTU:

Pierwsze radzieckie okręty podwodne tej klasy miały relatywnie mały zasięg i by razić rakietami balistycznymi odległe cele musiały przekraczać barierę przeciw okrętom podwodnym organizowaną przez NATO, której przebieg obejmował linię łączącą Grenlandię, Islandię oraz Stany Zjednoczone do Wielkiej Brytanii i miał głównie zapewnić bezpieczeństwo USA. Skryte działanie tych okrętów było więc utrudnione. Dodatkowo jednostki radzieckie były śledzone dzięki systemowi SOSUS i mogły być zniszczone nim wystrzeliły swoje rakiety balistyczne.

Problem ten został rozwiązany w momencie powstania atomowych okrętów podwodnych typu Yankee, które dzięki szybkiemu rozwojowi technologii rakietowej otrzymały rakiety przekraczające zasięg 7500 km. Można było razić dowolny cel na terytorium USA ze stosunkowo bezpiecznych wód arktycznych i Północno-Wschodniego Pacyfiku. Obszary te kontrolowane były przez radzieckie siły zapewniające okrętom podwodnym o znaczeniu strategicznym odpowiednią ochronę.

Dodatkowym rozwiązaniem mającym zwiększyć bezpieczeństwo okrętów strategicznych przed wrogimi jednostkami, siłami ZOP oraz systemem SOSUS, było ograniczenie szumów własnych poprzez znaczne wyciszenie okrętów. Widoczne to było szczególnie po wejściu do służby okrętów typu Delta II.

Rakieta SS-N-8, którą po raz pierwszy zainstalowano na okrętach typu Delta stała się podstawową rakietą strategiczną ZSRR.

Pierwszą jednostką tego typu ukończono w 1972 roku. W latach 1972-77 zbudowano łącznie osiemnaście okrętów typu Delta I. Okręty budowano w stoczniach w Siewierdowińsku nad Morzem Arktycznym i w Komsomolsku nad Pacyfikiem.

Do 1991 roku w służbie zostało dziewięć okrętów. Od 1994 roku rozpoczęto na pozostałych okrętach sukcesywne usuwanie przedziałów rakietowych. Operacja ta zakończona została w 1997 roku. Wszystkie okręty typu 667B Murena wycofano i skreślono ze stanu floty w 1998 roku. Okręty następnie zostały w 2005 roku zezłomowane.

Cztery okręty Delta II zbudowano w latach 1974-75 w Siewierdowińsku. Program budowy kolejnych jednostek został anulowany na rzecz wprowadzanych okrętów typu Delta III. Wszystkie okręty Delta II zostały wycofane z eksploatacji do 1996 roku. Pierwszy wariant Delty III wszedł do służby w 1975 roku. Do roku 1982 zbudowano czternaście jednostek tego typu. Uzbrojone jednostki projektu 667BDR odbywały służbę w bazach Jagielnaja oraz Olenia w ramach Floty Północnej, od 1990 roku natomiast w bazie Rybaczij na Kamczatce w ramach Floty Pacyfiku. W służbie zostało sześć jednostek tego typu, dwie z nich są w trakcie wykreślania ze stanu floty.

Na bazie wariantu Delta III opracowano okręty nowszej generacji Delta IV. Do chwili obecnej zbudowano siedem okrętów tego typu. Wszystkie okręty zbudowane zostały między 1985 a 1992 rokiem i nadal są w służbie. Ostatni okręt projektu 667BDRM to Nowomoskowsk.

Okręty Delta miały być wycofane ze służby i zastąpione okrętami typu Typhoon o znacznie większej sile rażenia. Na wyposażeniu tych okrętów miały znaleźć się nowe pociski rakietowe R-30 Buława. Jednak wysokie koszty związane z eksploatacją Typhoonów oraz problemy z rakietami R-30 spowodowały iż niektóre okręty typu Delta III reaktywowano w roku 2000 i dzięki przeprowadzeniu prac remontowych pozostawiono nadal w służbie. Mają być ostatecznie zastąpione przez nowo budowane i wprowadzane do służby okręty typu Borei.

Okręty typu Delta IV również były remontowane w ostatnich latach. Pięć tych jednostek już wróciło do służby. Szósty nadal jest remontowany a ex K-64 obecny BS-64 po remoncie od 1999 roku pełni funkcję specjalnej platformy do testowania uzbrojenia.

Wykaz okrętów podwodnych typu Delta I

Nr	Stocznia	Nazwa okrętu	Rozp. budowy	Zakoń. budowy	Rozp. służby	Flota	Obecny status
K-279	Sevmash, Severodvinsk	NA	1971	01 / — / 1971	22 grudnia 1972	Północna	W 1992 przeniesiony do rezerwy, zezłomowany w 1996 roku. K-279 30.10.1986 zderzył się z USS SSN-710.
K-447	Sevmash, Severodvinsk	NA	—–	1975	—–	Północna	Zezłomowany w 1994 roku.
K-450	Sevmash, Severodvinsk	NA	—–	1975	—–	Północna	Zezłomowany w 1994 roku..
K-336	Komsomolsk	NA	—–	1974	—–	Północna	Jednostka zezłomowana.
K-385	Sevmash, Severodvinsk	NA	—–	1974	—–	Północna	Jednostka zezłomowana.
K-417	Komsomolsk	NA	—–	1974	—–	Północna	Jednostka zezłomowana.
K-457	Sevmash, Severodvinsk	NA	—–	1974	—–	Północna	05.05.1998 nastąpił na okręcie wyciek paliwa rakietowego. Jednostka zezłomowana.
K-465	Sevmash, Severodvinsk	NA	—–	1974	—–	Północna	Jednostka zezłomowana.
K-460	Sevmash, Severodvinsk	NA	—–	1975	—–	Północna	Jednostka zezłomowana.
K-472	Sevmash, Severodvinsk	NA	—–	1975	—–	Północna	Jednostka zezłomowana w 1999 roku.
K-475	Sevmash, Severodvinsk	NA	—–	1975	—–	Północna	Jednostka zezłomowana w 1999 roku.
K-477	Komsomolsk	NA	—–	1975	—–	Północna	Jednostka zezłomowana.
K-497	Komsomolsk	NA	—–	1975	—–	Północna	Jednostka zezłomowana.
K-171	Sevmash, Severodvinsk	NA	—–	1976	—–	Północna	Jednostka zezłomowana.
K-500	Komsomolsk	NA	—–	1976	—–	Północna	Jednostka zezłomowana.
K-512	Komsomolsk	NA	—–	1976	—–	Północna	Jednostka zezłomowana.
K-523	Komsomolsk	NA	—–	1977	—–	Północna	Jednostka zezłomowana.
K-530	Komsomolsk	NA	—–	1974	—–	Północna	Jednostka zezłomowana.

Wykaz okrętów podwodnych typu Delta II

Nr	Stocznia	Nazwa okrętu	Rozp. budowy	Zakoń. budowy	Rozp. służby	Flota	Obecny status
K-184	Sevmash, Severodvinsk	Shestidesyatiletie Velikogo Oktyabrya	04 / — / 1973	01 / — / 1975	20 września 1975	Północna	04 listopada 1977 jednostka zmieniła nazwę, od 1996 w rezerwie. Następnie okręt został zezłomowany.
K-92	Sevmash, Severodvinsk	NA	04 / – / 1973	01 / – / 1975	17 grudnia 1975	Północna	Przeniesiony do rezerwy w 1996. Następnie okręt został zezłomowany.
K-193	Sevmash, Severodvinsk	NA	1974	1975	30 grudnia 1975	Północna	W grudniu 1997 okręt wycofany ze służby, a w 1999 zezłomowany.
K-421	Sevmash, Severodvinsk	NA	1974	1975	30 grudnia 1975	Północna	W rezerwie od 1996 roku. W 2000 roku okręt został zezłomowany.

Wykaz okrętów podwodnych typu Delta III

Nr	Stocznia	Nazwa okrętu	Rozp. budowy	Zakoń. budowy	Rozp. służby	Flota	Obecny status
K-424	Sevmash, Severodvinsk	NA	30 stycznia 1974	11 lutego 1976	30 grudnia 1976	Północna	Wycofany ze służby 28 marca 1995 roku, następnie złomowany.
K-441	Sevmash, Severodvinsk	NA	07 maja 1974	25 maja 1976	31 paździer. 1976	Północna	Wycofany ze służby 28 marca 1995 roku, następnie złomowany.
K-449	Sevmash, Severodvinsk	NA	19 lipca 1974	29 lipca 1976	05 lutego 1977	Północna	W rezerwie od 1996 r., wycofanych z eksploatacji w 2001 roku, następnie zezłomowany w 2008 roku.
K-455	Sevmash, Severodvinsk	NA	16 paździer. 1974	16 sierpnia 1976	30 grudnia 1976	Północna	W rezerwie od 1998/99, prawdopodobnie wycofany ze służby.
K-490	Sevmash, Severodvinsk	NA	06 marzec 1975	27 stycznia 1977	30 września 1977	Północna	W rezerwie od 1998/99, prawdopodobnie wycofany ze służby.
K-487	Sevmash, Severodvinsk	NA	09 czerwca 1975	04 kwietnia 1977	27 grudnia 1977	Północna	W rezerwie od 1998/99, prawdopodobnie wycofany ze służby.
K-496	Sevmash, Severodvinsk	Borisoglebsk	23 września 1975	13 sierpnia 1977	30 grudnia 1977	Północna	Wycofany ze służby 9 grudnia 2008 r. Okręt został pozbawiony paliwa nuklearnego.
K-506	Sevmash, Severodvinsk	Zelenograd	29 grudnia 1975	26 stycznia 1978	30 listopada 1978	Pacyfiku	Wycofany ze służby w 2010 roku. Okręt przeznaczony do zezłomowania.
K-211	Sevmash, Severodvinsk	Pietropawłowsk Kamczacki	19 sierpnia 1976	13 stycznia 1979	28 września 1979	Pacyfiku	Nadal w służbie.
K-223	Sevmash, Severodvinsk	Podolsk	19 lutego 1977	30 kwietnia 1979	27 listopada 1979	Pacyfiku	Nadal w służbie.
K-180	Sevmash, Severodvinsk	NA	27 grudnia 1977	08 stycznia 1980	25 września 1980	Północna	W rezerwie od 2004 r., prawdopodobnie wycofany ze służby.
K-433	Sevmash, Severodvinsk	Svyatoy Pobedonosets Georgiy	24 sierpnia 1978	20 czerwca 1980	15 grudnia 1980	Północna	Nadal w służbie.
BS-136 ex K-129	Sevmash, Severodvinsk	Orenburg	09 kwiecień 1979	15 kwietnia 1981	05 listopada 1981	Północna	1994-2002 – konwersja do wsparcia okrętów podwodnych projektu 09786 (nosiciel miniaturowych okrętów podwodnych). Okręt był w aktywny jeszcze w 2008 r.
K-44	Sevmash, Severodvinsk	Ryazan	31 stycznia 1980	19 stycznia 1982	17 września 1982	Północna	Modernizacja okrętu w 2007 r. Nadal w służbie.

Wykaz okrętów podwodnych typu Delta IV

Nr	Stocznia	Nazwa okrętu	Rozp. budowy	Zakoń. budowy	Rozp. służby	Flota	Obecny status
K-51	Sevmash, Severodvinsk	Verkhoturye	23 lutego 1981	07 marzec 1984	28 grudnia 1984	Północna	Okręt przeszedł remont kapitalny w 1999 roku. Od 2010 roku, były również drobne remonty związane z instalacją pocisków Sineva.
K-84	Sevmash, Severodvinsk	Jekaterynburg	17 lutego 1982	17 marca 1985	31 października 1976	Północna	Okręt przeszedł remont kapitalny w 2002 roku związany z instalacją pocisków Sineva.
BS-64 ex K-64	Sevmash, Severodvinsk	Podmoskovye	18 grudnia 1982	02 lutego 1986	23 grudnia 1986	Północna	Od 1999 r. pełni funkcję specjalnej platformy do testowania uzbrojenia.
K-114	Sevmash, Severodvinsk	Tula	22 lutego 1984	22 stycznia 1987	30 października 1987	Północna	Okręt przeszedł remont kapitalny w 2006 roku związany z instalacją pocisków Sineva.
K-117	Sevmash, Severodvinsk	Bryansk	20 kwietnia 1985	08 lutego 1988	30 września 1988	Północna	Okręt przeszedł remont kapitalny na przełomie 2002-2008 związany z instalacją pocisków Sineva.
K-18	Sevmash, Severodvinsk	Karelia	07 lutego 1986	02 lutego 1989	10 października 1989	Północna	Okręt przeszedł remont kapitalny na przełomie 2004-2010. N aokręcie zainstalowano wówczas pociski Sineva.
K-407	Sevmash, Severodvinsk	Nowomoskowsk	02 lutego 1987	28 lutego 1990	27 listopada 1990	Północna	W generalny remont rozpoczął się w 2008 roku związany z instalacją pocisków Sineva. Powrót okrętu do służby ma nastąpić pod koniec 2011 roku.

Witold Rychter

——————–

¹Dane dotyczące wyporności w wielu źródłach są sprzeczne. Pierwsze dane to źródła internetowe, drugie w nawiasach za Ilustrowaną Encyklopedią Współczesne Okręty Podwodne Davida Millera i Johna Jordana, Wydawnictwo Espadon, Warszawa 1993.