U-booty Kajzera na Morzu Czarnym cz. II
Rok 1916 był najbardziej owocnym dla podwodników kajzera na Morzu Czarnym, czemu trudno się dziwić wobec zauważalnej zmianie w odniesieniu zarówno do działań ofensywnych jak i obronnych. Co najmniej 195 dób okręty przebywały na liniach komunikacji przeciwnika, 169 dni zajęły im przejścia morzem, a 46 dozory w pobliżu własnych brzegów. W roku tym Niemcy ponieśli jednak również najcięższe straty, praktycznie w ciągu 3 miesięcy stracili połowę posiadanych jednostek. Wśród niemieckich podwodników utwierdziła się opinia, że “Morze Czarne połykało wciąż coraz to nowe ofiary, nie przynosząc żadnych istotnych sukcesów”. Wystarczy tylko wspomnieć, że na Morzu Śródziemnym podobnie jak i na Czarnym utracono ogółem 5 U-bootów, z których 2 zatonęły w czasie przejścia do Stambułu. Kolejny UB 66, zaginął bez wieści w styczniu 1918 roku na trasie do Stambułu (dowódcą był F. Wernicke, wcześniej do maja 1917 pływający na UB 42).
W końcu 1916 roku w dyspozycji niemieckiego dowództwa pozostały zaledwie 4 okręty podwodne: UB 14 (w remoncie do maja 1917), bułgarski No 18 (eks-UB 8 w remoncie od grudnia 1916), którego głównym zadaniem było patrolowanie ojczystego wybrzeża, a także UB 42 (w remoncie do lutego 1917) oraz przybyły dopiero 6 grudnia do Stambułu podwodny stawiacz min UC 23, pod dowództwem OlzS Johannes Kirchner, wcześniej kierujący UC 13 (przeprowadził nowy okręt z Helgolandu do Pola w okresie 23.09-13.10. 1916 roku).
UC 23 (zbud. 1916, typ UC-II), posiadał konstrukcję dwukadłubową, wzmocnione uzbrojenie oraz wyższą prędkość. Głównym mankamentem była słaba dzielność morską. Okręty miały następującą charakterystykę taktyczno-techniczną: wyporność 400-434/ 480-508 t, 49,4 x 5,22 x 3,64 m, 2 silniki wysokoprężne i 2 silniki elektryczne po 500-600/460-620 KM, prędkość 11,6-12/6,7 węzła, zapas paliwa 63 t, załoga 25 ludzi. Uzbrojenie: 6 silosów minowych – 18 min (przed kioskiem), 3 wyrzutnie torpedowe kal. 500 mm oraz 1 działo kal. 88 mm.
Z uwagi na zwiększone zagrożenie minowe Warny i Bosforu niemieckie U-booty praktycznie do końca maja 1917 roku w ogóle nie ryzykowały pojawiania się na Morzu Czarnym. UB 14, który wyszedł z Bosforu po długotrwałym remoncie pod dowództwem OlzS Ernst Ulrich, w nocy 5 czerwca wysadził na ląd na południe od Łazariewskoje 3 gruzińskich dywersantów i zatopił za pomocą ładunku wybuchowego w odległości 11 Mm na zachód od Adlera żaglowiec Kerasunda (155 BRT). Wracając do Bosforu 14 czerwca jednostka bezskutecznie próbowała zbliżyć się by zaatakować rosyjski okręt podwodny kaszalot, zaś po powrocie do Stambułu ponownie trafiła do remontu.
Po południu 23 czerwca z Bosforu wyszedł UC 23 aby zabezpieczyć powrót krążownika Medili, który przez 3 godziny znajdował się pod ogniem rosyjskiego drednota Swobodnaja Rossija. W czasie tej operacji14 niemiecki okręt nawet nie próbował zaatakować rosyjskiego kolosa i wieczorem powrócił do bazy. W tym samym celu – aby zabezpieczyć działania krążownika – patrolował rejon Warny bułgarski No 18.
W dniach 4-18 paędziernika UB 42 pod dowództwem OlzS Kurta Schwarz15 przeprowadziła patrol, w czasie którego w dniu 8 października wysadziła na brzeg agenta na północ od Poti, a nazajutrz kolejnych czterech. Następnie okręt przystąpił do działań na liniach komunikacji. Po powrocie do bazy Schwarz zameldował o zatopieniu 10 października w rejonie Gudauty parowca o tonażu 3 000 BRT, który wyleciał w powietrze po trafieniu torpedą (do chwili obecnej faktu tego nie potwierdzają źródła rosyjskie, nazwa statku pozostaje nieznana) oraz zniszczeniu za pomocą ładunku wybuchowego 11-go żaglowca Agios Georgios (123 BRT), w czasie którego zginął jeden z członków załogi statku.
Na koniec 12 października UB 42 ostrzelał z działa Tuapse, wystrzeliwując 24 pociski kal. 88 mm, jednak wobec nakrycia ogniem baterii nadbrzeżnych zmuszony był do zanurzenia się. Po powrocie 18 października do Stambułu jednostka wraz z UB 14 zabezpieczała wyjście w morze w dniach 10-13 listopada krążownika Midilli. Następnie UB 14 poszedł na patrol w rejon wyspy Zmiejnyj, by powrócić bez żadnych sukcesów 19-go do Warny, a 23-go Stambułu, gdzie rozpoczęto długotrwały remont trwający do lutego 1917 roku.
16 listopada Schwarz wysadził w tym samym miejscu co poprzednio na północ od Poti kolejnych 4 agentów, których jednak od razu aresztowali Rosjanie, dysponujący informacjami od ujętej wcześniej grupy. Nie bacząc na otrzymaną informację, że od czasu przewrotu bolszewickiego rosyjska Flota Czarnomorska faktycznie przerwała działania, Schwarz 21 listopada probował bez skutku zaatakować torpedą na zachód od Poti transportowiec No 150 (Buczecz, rumuński Bucegi), a następnego dnia na redzie Nowego Afonu storpedował i zatopił transportowiec No 98 (Syrakuzy, włoski Siracusa1 086 BRT)16 na którego pokładzie zginęło 24 ludzi, a następnie przy pomocy ładunków wybuchowych zniszczył żaglowiec Franczesko Patrino (112 BRT).
Nie obyło się przy tym bez kolejnych przypadków działań przeciwpodwodnych ze strony rosyjskiej. W dniu 17 października 1917 wpłynął meldunek o mającej miejsce o godz. 03.00 wymianie ognia między 2 kutrami patrolowymi a okrętem podwodnym w rejonie wyspy Fidonisi, a dwa dni później o przypadku trafienia pociskiem kal. 47 mm jednego z kutrów i “zniszczenie” podwodnego wroga. Problem jednak w tym, że na morzu przebywał wówczas jedynie UB 42, który powrócił do Stambułu z wybrzeża kaukaskiego 18 października, zaś bułgarski Podwodnik No 18 pełnił dozór na podejściu do Burgas. Wobec tego pozostaje tajemnicą z kim walczyły rosyjskie kutry.
Warto dodać, że od listopada 1917 roku okręty podwodne bazujące w Stambule, utworzyły półflotyllę U-Boot-Halb-Flotille “Konstantinopel”, której dowództwo objął oficer “Dywizji Śródziemnomorskiej” KL Krüger (do kwietnia 1918), a następnie do końca wojny KL Adam. W ciągu całego 1917 roku podwodnicy kajzerowscy raptem 19 dni znajdowali się na liniach przeciwnika na Morzu Czarnym, 14 w dozorze u własnych brzegów i 24 dni na przejściach.
W dniu 16 grudnia 1917 roku zawarto zawieszenie broni między dowództwem rosyjskim a niemiecko-tureckim, przerywając tym samym działania wojenne na Morzu Czarnym. 3 marca 1918 zawarty został tzw. Pokój Brzeski, między Rosją Radziecką z jednej strony, a Niemcami, Austro-Węgrami, Turcją i Bułgaria z drugiej, który 15 marca ratyfikował Wszechrosyjski Zjazd Rad. Pokój ten jednak wcale nie gwarantował ostatecznego przerwania działań bojowych i końca dalszych ofiar. W części dotyczącej marynarki wojennej postanowienia traktatu przewidywały, że wszystkie okręty bojowe oraz jednostki pomocnicze przejdą do portów radzieckich, zaś te, które nie będą z różnych przyczyn tego uczynić zostaną rozbrojone. Oddziały niemieckie i austriackie przystapiły do okupacji Ukrainy. Już 13 marca zajęły one Odessę, a 17-go Nikołajew. Równocześnie ponownie zaktywizowała się flota przeciwnika.
Jako pierwszy na Morze Czarne w 1918 roku, podobnie jak poprzednio wyszedł 28 lutego UB 14 (Ulrich) , który wieczorem 4 marca wysadził 3 agentów koło Suchumi. Po powrocie do Synopy, okręt wziął na pokład kolejnych 2 agentów, których następnie wysadził 9 marca w rejonie przylądka Czauda (w Zatoce Teodozji), po czym powrócił do Bosforu.
16 marca 1918 roku, czyli dosłownie w przededniu ratyfikowania przez niemiecki Reichstag warunków Pokoju Brzeskiego, z Bosforu wyszły od razu 2 okręty podwodne UB 42 i UC 23 kierując się w stronę wybrzeży Krymu 17.
Już 2 dni później z parowca Św. Nikołaj napłynął do Sewastopola radiogram o wykryciu na północny-zachód od przylądka Chersones nieprzyjacielskiego okrętu podwodnego, który szybko skrył się w głębinach. Prawdopodobnie był to UC 23 pod dowództwem KL Hans-Georg Lubbe, który 19 marca na podejściu do Sewastopola próbował bezskutecznie zatrzymać zbiornikowiec, zupełnie nie reagujący na wysyłane sygnały, a następnie musiał się zanurzyć w obliczu zbliżającego się “uzbrojonego jachtu”. Dwa dni później jednostka spotkała się z UB 42 pod dowództwem K. Schwarz, oba okręty stały burta w burtę przez 2 godziny 30 Mm na południe od Tarchankut, podczas gdy dowódcy wymieniali uwagi o patrolowaniu. Naradę przerwało pojawienie się kutra, który Niemcy rozpoznali jako pomocniczy trałowiec. Jednostka ta została zniszczona ładunkiem wybuchowym przez załogę Lubbe, która przedtem jednak wymontowała i zabrała silnik. UC 23 powrócił do Stambułu 24 marca, natomiast UB 42 kontynuował dalej dozór na pozycji na północny-zachód od Sewastopola, by wrócić do bazy 31 marca.
————————-
14 Okręt przybył do Stambułu jeszcze 6 grudnia 1916, po czym przez 2 miesiące przebywał w remoncie. Od lutego 1917 do marca następnego roku jednostką dowodzili KL von Botmer, a następnie Lubbe. Okręt wykonał 9 patroli na Morze Egejskie, w trakcie których zniszczył 6 parowców oraz 41 żaglowców, a także postawił 12 zagród minowych (113 min), na których zatonął jeszcze parowiec i 2 trawlery. Ostatni, 9 patrol przeprowadzono we wrześniu-październiku 1918 roku, a jego toku zniszczono kolejne 2 parowce, 16 żaglowców i postawiono jeszcze 18 min.
15 Przez prawie rok okręt nie pojawił się na Morzu Czarnym bazując w Stambule. Po zakończeniu zimą 1917 remontu jednostka w okresie luty – wrzesień przeprowadziła 4 patrole bojowe na Morzu Środziemnym, topiąc 2 parowce i 2 żaglowce oraz uszkadzając brytyjski sloop Veronica. W grudniu 1917 kolejny patrol na Morze Egejskie zakończył się bez żadnych sukcesów, bowiem sama jednostka musiała go przerwać z powodu przedostawania się wody do wnętrza kadłuba uszkodzonego w trakcie awaryjnego zanurzenia w obliczu zbliżającego się kontrtorpedowca. W swym ostatnim patrolu na Morze Egejskie we wrześniu 1918 niemiecki okręt zatopił włoski, a uszkodził brytyjski parowiec.
16 Według niektórych źródeł, jeszcze przed przekazaniem statku w dzierżawę rosyjskiego Ministerstwa Marynarki został on sprzedany przez włoskich właścicieli Grekom i zmienił nazwę na Teana.
17 W styczniu 1918 roku UC 23 uczestniczył w rajdzie niemiecko-tureckiej floty na wyspę Imbros, w czasie której postawił miny u wejścia do zatoki Mudros na wyspie Lemnos, to jest na przewidywanej trasie brytyjskich okrętów. Cała operacja zakończyła się jednak katastrofą – na minach zatonął krążownik Midilli, zaś krążownik liniowy Yavuz został ciężko uszkodzony.
Nie wiedziałem że Niemcy walczyli na Morzu Czarnym w I wojnie światowej.