Okręty podwodne na „parę”

Print Friendly, PDF & Email

Katastrofa w zatoce Firth of Forth

Admiralicja brytyjska po zbudowaniu nowych okrętów postanowiła zorganizować ćwiczenia mające na celu sprawdzenie działania okrętów podwodnych typu K w warunkach możliwie jak najbardziej zbliżonych do bojowych.

Nocą z 31 stycznia na 1 lutego 1918 r., niedaleko Isle of May w zatoce Firth of Forth w Szkocji odbyły się ćwiczenia szkoleniowe, w których wzięło udział kilkanaście okrętów podwodnych typu K wraz z jednostkami nawodnymi. Niestety w wyniki błędów nawigacyjnych oraz dużej ilości okrętów biorących udział w ćwiczeniach doszło do kilku bardzo niebezpiecznych sytuacji. Okazało się iż admiralicja nie przygotowała odpowiedniego scenariusza ćwiczeń w których zawiodła łączność oraz koordynacja między okrętami.

W czasie ćwiczeń dwa okręty patrolowe o mało nie zderzyły się z K14 i K22, które w ostatniej chwili wymanewrowały okręty nawodne. Niestety jednostki wpadły na siebie i zostały uszkodzone. Płynące za nimi krążowniki nie otrzymały o całym zdarzeniu informacji i zupełnym przypadkiem ominęły uszkodzone okręty podwodne. Następnie HMS Inflexible nie wiedząc o kłopotach K22 uderzył w okręt, który w nocy nie został w porę dostrzeżony.

W wyniku tego zdarzenia rozpoczęła się akcja ratunkowa. Okręty nawodne zawróciły chcąc udzielić pomocy dryfującym okrętom podwodnym. Niestety jednostki nawodne z powodu błędów nawigacyjnych oraz nocy zaczęły na siebie wpadać i doszło do kolejnych kolizji. Zamiast ćwiczeń admiralicja zgotowała sobie nocny chaos. HMS Fearles uderzył w K17 rozrywając jego kadłub tuż przed mostkiem. Okręt podwodny K6 zderzył się z K4 przecinając jego kadłub na pół. Załogi niosące ratunek poszkodowanym miały utrudnione zadanie działając w nocy i to porą zimową, gdzie w niskiej temperaturze marynarze szybko umierali w wyniku hipotermii. Wielu rozbitków zginęło zarówno z zimna jak i pod śrubami przepływających okrętów.

Okręt podwodny K2. Za kioskiem widoczne działa będące głównym uzbrojeniem okrętu gdy płynął na powierzchni.
Okręt podwodny K2. Za kioskiem widoczne działa będące głównym uzbrojeniem okrętu gdy płynął na powierzchni.

Ćwiczenia wokół wyspy Isle of May miały tragiczny bilans. Utracono dwa okręty podwodne, cztery jednostki były uszkodzone i wymagały prac remontowych, jeden lekki krążownik doznał niewielkich uszkodzeń i również musiał być poddany pracom stoczniowym. Śmierć poniosło aż 103 marynarzy z 3 okrętów podwodnych. Tragiczne ćwiczenia postanowiono objąć klauzulą tajności i o tym co się wydarzyło nie poinformowano opinii publicznej. Informacje ujawniono dopiero po zakończeniu I wojny światowej.

Oprócz tego zdarzenia HMS K13 zatonął w czasie prób, ale został podniesiony z dnia i ponownie wszedł do służby jako HMS K22, HMS K1 został zatopiony ogniem artyleryjskim po kolizji z HMS K4 17 listopada 1917, HMS K5 zatonął w Zatoce Biskajskiej 20 stycznia 1921 roku.

Z mniej poważnych wypadków:

  • HMS K3 wymknął się spod kontroli w czasie prób i osiadł na dnie na głębokości 81 metrów, kapitanowi okrętu udało się go jednak oderwać od dna i powrócić na powierzchnię. W czasie tej próby na pokładzie okrętu przebywał Książę Albert (późniejszy król Jerzy VI Windsor.
  • HMS K12 i HMS K16 także wymknęły się spod kontroli w czasie prób i usiadły na dnie, ale ich kapitanom udało się je uratować i wypłynąć na powierzchnię.
  • W czasie prób morskich w kwietniu 1918 HMS K15 został zalany dużą falą, która wdarła się do kotłowni przez kominy zalewając ją.
  • W czerwcu 1921 K15 przycumuwany w porcie Portsmouth nagle zaczął tonąć. Okręt został uratowany, śledztwo w tej sprawie wykazało, problemy związane z olejem hydraulicznym w systemie zaworów zbiorników balastowych.

Nietrafiony projekt

Okręty podwodne typu K okazały się nieudanym projektem. Przez cały okres użytkowania tych okrętów występowały ciągle problemy techniczne i eksploatacyjne. Do tego źle zaprojektowana konstrukcja okrętów spowodowała że były wyjątkowo pechowe. Okręty te nie odegrały żadnej roli w toczącej się wojnie, a ich użyteczność była wręcz znikoma.

Pomysł admiralicji by posiadać okręty nawodne z możliwością zanurzania się był kompletnie nietrafiony. Drugim znaczącym czynnikiem było wykorzystanie napędu parowego już kompletnie przestarzałego w tamtych czasach. Rozwiązanie to sprawiało liczne problemy techniczne i wymagało skomplikowanych i problematycznych rozwiązań. Położenie przez admiralicję nacisku na operowanie głównie na powierzchni a nie pod wodą sprawił, że okręty te nie sprawdziły się jako okręty podwodne i nie mogły wykonywać sprawnie zadań jako jednostki nawodne. Połączenie tych dwóch różnych konstrukcyjnie rozwiązań w jednym projekcie okazało się karkołomnym pomysłem do którego już nikt później nie wrócił.

Okręt podwodny K6, z tyłu widoczne okręty liniowe Royal Navy.
Okręt podwodny K6, z tyłu widoczne okręty liniowe Royal Navy.

Los poszczególnych okrętów (zbudowanych – na liście pominięto jednostki K18, K19, K20 i K21, których nie zbudowano, oraz jednostki K23, K24, K25, K27 i K28 zmodyfikowanego typu, których również nie budowano)

NazwaPołożenie stępkiWodowanieWejście do służbyUwagi i los
K1brak danych14 listopada 1916 rokubrak danychZatopiony po wypadku z K4, 18 listopada 1917 roku aby uniemożliwić przejęcie
K213 listopada 1915 roku14 listopada 1916 rokuMaj 1917 rokuZezłomowany 13 lipca 1926 roku
K321 maja 1915 roku20 maja 1916 roku4 sierpnia 1916 rokuPierwszy ukończony okręt typu K, zezłomowany 26 października 1921 roku
K428 czerwca 1915 roku13 lipca 1916 roku1 stycznia 1917 rokuZatonął po zderzeniu z K6 i K7 podczas „Bitwa koło wyspy May” 31 stycznia 1918 roku
K5brak danych16 grudnia 1916 roku1917 rokZatonął podczas ćwiczeń wraz z całą załogą 20 stycznia 1921 roku
K68 listopada 1915 roku31 maja 1916 rokuMaj 1917 rokuZezłomowany 13 lipca 1926 roku
K78 listopada 1915 roku31 maja 1916 rokuLipiec 1917 rokuZezłomowany 9 września 1921 roku
K828 czerwca 1915 roku10 października 1916 roku6 marca 1917 rokuZezłomowany 11 października 1923 roku
K928 czerwca 1915 roku8 listopada 1916 roku9 maja 1917 rokuWycofany z służby w 1921 roku, zezłomowany 23 lipca 1926 roku
K1028 czerwca 1915 roku27 grudnia 1916 roku26 czerwca 1917 rokuZezłomowany 4 listopada 1921 roku
K11Październik 1915 roku16 sierpnia 1916 rokuLuty 1917 rokuZezłomowany 4 listopada 1921 roku
K12Październik 1915 roku23 luty 1917 rokuSierpień 1917 rokuZezłomowany w 1926 roku
K13brak danych11 listopada 1916 rokubrak danychZatonął 29 stycznia 1917 roku, podniesiony z dna (bez ofiar) i wprowadzony ponownie do służby jako K22, zezłomowany 16 grudnia 1926 roku
K14Listopad 1915 roku8 luty 1917 roku22 maja 1917 rokuZezłomowany 16 lutego 1926 roku
K1519 kwietnia 1916 roku30 października 1917 roku30 kwietnia 1918 rokuZatonął 25 czerwca 1921 roku w porcie, ale dzięki dobrym decyzjom dowódcy, nikt nie zginął. Okręt wydobyto i zezłomowano w 1924 roku
K16Czerwiec 1916 roku5 listopada 1917 roku13 kwietnia 1918 rokuWycofany z służby 12 grudnia 1920 roku, zezłomowany 22 sierpnia 1924 roku
K17brak danych10 kwietnia 1917 roku1917 rokZatonął po zderzeniu z HMS Fearless podczas „Bitwa koło wyspy May” 31 stycznia 1918 roku
K26brak danych26 sierpnia 1919 roku15 września 1923 rokuZezłomowany w marcu 1931 roku

Witold Rychter

Bibliografia

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *