Geneza, rozwój i doktryna wykorzystania japońskich okrętów podwodnych
W połowie marca 1941 roku pojawia się jeszcze bardziej ambitny zamiar oficjalnie określony mianem 5 Programu. W jego założeniach jest budowa pięćdziesięciu pięciu okrętów wśród których znalazły się jednostki typu C3 i C4 oznaczone numeracją 5141 do 5180, typ SH z numeracją 730, 731, 732, typ A1 czyli numer 701, I 400 określony wtedy jako numer 714 oraz typ K6 jako numery 715 do 723. Aneks do tego programu pojawia się w drugiej połowie 1942 roku kiedy to jako jego uzupełnienie planuje się budowę jedenastu okrętów podwodnych transportowych typu D1. Niemal pół roku później zostają anulowane zamówienia na okręty które będąc w budowie nie osiągnęły 40% zaawansowania. Kolejny rok przynosi coraz to większe ograniczenia i zawiera w swym planie 1943/1944 tylko sześć okrętów typu D1 i D2 oraz dwanaście typu SS oraz ST i STS. W związku z przekazaniem na I 8 przez Kriegsmarine planów U-boota typu XXI – Japonia ma w związku z nim szerokie plany jednak biorąc pod uwagę kondycję japońskiego przemysłu w tym okresie czasu do końca wojny udaje się zwodować tylko trzy jednostki typu ST i dziewięć typu STS. W połowie 1944 roku pojawia się nierealny plan na 1944/1945 rok mający w swym założeniu zbudowanie w sumie czterystu dziewiętnastu okrętów wśród których znajdowałyby się dziewięćdziesiąt osiem okrętów typu STS, siedemdziesiąt sześć typu ST, dwustu trzydziestu dwóch transportowych z typów D1 i D2 oraz trzynaście jednostek typu SH. Zmieniająca się gwałtownie sytuacja na froncie nie pozostała bez znaczenia jeśli chodzi o planowanie w tym okresie wojny co objawia się zamiarem wybudowania do sierpnia 1945 roku pięciuset czterdziestu mini okrętów podwodnych typu D oraz siedmiuset sześćdziesięciu typu Kiryu do obrony Wysp Macierzystych. 18.01.1945 roku wstrzymana zostaje budowa dużych okrętów podwodnych całość produkcji przestawiając na budowę mini okrętów podwodnych.
Mini okręty podwodne (Ko Hyoteki, Kai- i Ko-ryuu, Kaiten – w tej kolejności)
Miniaturowe Okręty podwodne (Kohyoteki) wprowadzono do Imperialnej Marynarki Wojennej jako tajne środki walki mające zrównoważyć ilościową przewagę floty USA narzuconą Traktatami Waszyngtońskim i Londyńskim. Miały być użyte w wielkiej ilości na samym początku „bitwy generalnej”- starcie artyleryjskie pomiędzy głównymi siłami USN i Japońskiej Marynarki Wojennej, które miałoby nastąpić niedaleko Wyspy Ogasawara – by zmienić stosunek wielkich okrętów artyleryjskich na korzyść Japonii. W tym celu miałyby być transportowane w rejon działań na pokładzie specjalnych okrętów transportowych i tam rozmieszczone zgodnie z wymogami sytuacji. Ich sukces w dużej mierze zależał od zaskoczenia, stąd podjęto wszelkie środki by ukryć ich istnienie przed innymi krajami, a nawet we własnej flocie niewielu ludzi wiedziało o istnieniu miniaturowych okrętów podwodnych. Projekt wywodził się od koncepcji kpt. rezerwy Yokoo Takeyoshi, uczestnika wojny Rosyjsko-Japońskiej stał na stanowisku, że kierowana przez człowieka torpeda jest panaceum na wszystkie problemy floty – gwarantowała pewne trafienie w cel. Kapitan Kishimoto Kaneji, ówczesny szef Drugiego Wydziału Pierwszego Głównego Oddziału Departamentu Technicznego MW (zajmującego się torpedami) podniósł ten pomysł i rozwinął go dla praktycznego zastosowania. Badania i ostateczne kształtowanie się koncepcji technicznej trwało od grudnia 1931 do lata 1934, kiedy rozpoczęto próby morskie prototypu, zakończone w grudniu tego samego roku. Do przenoszenia Kohyoteki zaprojektowano i zbudowano trzy okręty (początkowo dla ukrycia ich przeznaczenia figurowały jako tendry wodnosamolotów): Chitose (lipiec 1938), Chiyoda (grudzień 1938) i Nisshin (grudzień 1938). Każdy z nich mógł zabrać na pokład po 12 miniaturowych okrętów podwodnych (każdy obsadzony przez 1 oficera i 1 podoficera), których wodowanie odbywało się przez specjalne wrota na rufie okrętu nosiciela. 15 listopada 1940 roku wprowadzono Kohyoteki oficjalnie na stan. Wykorzystanie tych okrętów do celów dywersyjnych, niszczenia statków i okrętów zakotwiczonych we wrogich bazach zostało zaproponowane w 1941 roku przez poruczników Naoji Iwasa i Keio Matsuo. W takim charakterze brały udział w rajdzie na Pearl Harbor, z którego żaden z miniaturowych okrętów nie wrócił, a jeden został zdobyty przez Amerykanów. Wraz ze zmianą charakteru wojny, ciągłym oddalaniem się perspektywy bitwy generalnej i poszerzaniem strefy kontrolowanej przez Cesarstwo Japonii zaproponowano zastosowanie miniaturowych okrętów podwodnych do obrony wysuniętych baz morskich. W tym celu skonstruowano w czerwcu 1942 roku prototyp nowej klasy okrętu sklasyfikowanego jako Typ B (Otsu) dla odróżnienia od wcześniejszego Kohyoteki, który stał się Typem A. Następca różnił się pod wieloma względami konstrukcyjnie, a pod względem załogi dodano jeszcze jednego człowieka. Około 36 okrętów Typu C (seryjna wersja Typu B) zbudowano w Ourazaki do jesieni 1944 roku. Pod się koniec roku 1942, dwaj oficerowie marynarki japońskiej przedstawili dowództwu propozycję nowego rodzaju broni, której plany ujrzały światło dzienne w styczniu 1943 roku. Tymi dwoma oficerami byli ppor. Sekio Nishina i por. Hiroshi Kuroki służący na mini okrętach podwodnych a ich propozycja to produkt znany później jako Kaiten (Wzruszający Niebiosami). Projekt powstał w styczniu 1943 roku w stoczni w Kure pod kierunkiem inż. Hiroshi Suzukawą 3 jako Kaiten I. Dowództwo marynarki zaakceptowało go w lutym 1944 roku a od lipca ruszyły prace związane z produkcją seryjną, która zlokalizowana była w stoczniach w Hikari, Kure, Maizuru, Sasebo i Yokosuka.
Kaiten oparty był na konstrukcji torpedy model 934, 5 . Całość produkcji oraz szkolenie załóg zamykało się w stoczniach w Kure, Yokosuce i Hikari. Do końca wojny ukończono ich 419 sztuk ale po zajęciu Japonii Amerykanie zdobyli 1600 torped w różnych stadiach produkcji. Podczas lata roku 1944 pojawiło się kolejne wcielenie tej broni czyli rozwinięcie projektu – Kaiten II. Japończycy planowali również kolejne ich wersje rozwojowe – Kaiteny IV i 10, lecz nie wyszły one poza deski kreślarskie i pozostały jedyne w fazie wstępnych projektów, co w równym stopniu było spowodowane przez koniec wojny, jak i wynikłe z nalotów amerykańskich braki materiałowe i zniszczenia w placówkach badawczych.
Przeczytaj też:
